Εκδήλωση Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
“Η προϊστορική Αργώ ταξιδεύει ξανά…”
Ενα ταξίδι έρευνας του μύθου
Ο Σύλλογος των Αργοναυτών 2008 ιδρύθηκε με σκοπό την επιτυχή ολοκλήρωση του ερευνητικού προγράμματος ανακατασκευής της προϊστορικής πεντηκοντόρου «ΑΡΓΩ», τη μελέτη και την ανάπτυξη της παραδοσιακής κωπηλασίας και ιστιοπλοΐας όπως αυτές εξελίχθηκαν διαμέσου των αιώνων.
Το ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο εμπνεύσθηκε και χρηματοδότησε ο Δήμος Βόλου υλοποιήθηκε, μετά από επτά (7) χρόνια, από την 8μελή διεπιστημονική Ερευνητική Ομάδα του «Ινστιτούτου Έρευνας της Αρχαίας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας – ΝΑΥΔΟΜΟΣ.
Το καθαρό ερευνητικό κίνητρο και ο κύριος σκοπός του προγράμματος,
ήταν η πειραματική διαπίστωση και αξιολόγηση στην πράξη, της δυνατότητας για την πραγματοποίηση με φυσικά (και όχι μεταφυσικά) μέσα, ενός τέτοιου εγχειρήματος σαν το αργοναυτικό ταξίδι, από τέτοιους ανθρώπους (άξιους αλλά όχι ημιθέους), στο συγκεκριμένο γεωγραφικό περιβάλλον (που παραμένει πρακτικά το ίδιο μέχρι σήμερα) και με ένα τέτοιο "εργαλείο" (καράβι προϊστορικής τεχνολογίας).
Η μελέτη των πλοίων αυτών πάει πίσω στο 1995 και έγινε πιο συγκεκριμένη για την προϊστορική Αργώ το 2002. Το 2003 στο πεδίο Άρεως στο Βόλο παρουσιάζεται από την επιστημονική ομάδα και την Δημοτική αρχή το ψηφιακό μοντέλο της «Αργούς», το χρονοδιάγραμμα της ναυπήγησης καθώς και τα εργαλεία εκείνης της εποχής. Το 2004 γίνεται «Η Τελετή της Τρόπιδας» στη τοποθεσία «Πευκάκια», στη θέση που βρίσκεται το λιμάνι της αρχαίας Δημητριάδας. Η τρόπιδα (καρίνα) παίρνει την πρώτη της μορφή. Ο προσωρινός «νεώσοικος» φιλοξενεί αρχικά το μοντέλο του πλοίου, που είναι οκτώ φορές μικρότερο από το πραγματικό και το οποίο έχει κατασκευαστεί με τα εργαλεία της εποχής. Στην ίδια θέση ναυπηγείται από τον βολιώτη ναυπηγό Νικόλαο Ρέππο και η «Αργώ» που ολοκληρώνεται το 2006. Η τελετή της καθέλκυσης πραγματοποιείται τον Σεπτέμβριο και η «Αργώ» ξεκινάει δοκιμαστικούς-πειραματικούς πλόες στον Παγασητικό κόλπο. Το καλοκαίρι του 2008 πραγματοποιείται το πειραματικό ταξίδι με το πλήρωμα των Αργοναυτών και επικεφαλής τον ναύαρχο Απ. Κούρτης, πρόεδρο του Ερευνητικού Ινστιτούτου «Ναυδόμος» με χρηματοδότηση του Δήμου Βόλου την σύμπραξη των Υπουργείων Πολιτισμού, Εξωτερικών, Εσωτερικών, Εθνικής Άμυνας. Το 2009 γίνεται η επίσκεψη στη Γεωργία και η Αργώ ταξιδεύει από το Βατούμ στο Πότι δηλ. στην Κολχίδα του Αιήτη.
Τα μέλη του Συλλόγου μας συμπράξαμε στην διεξαγωγή του πειραματικού πλού και θέλουμε να μοιραστούμε τις βιωματικές εμπειρίες μας με τους μαθητές των Δημοτικών Σχολείων, των Γυμνασίων και των Λυκείων αρχικά της περιοχής μας αλλά και όπου αλλού υπάρξει σχετικό ενδιαφέρον. Στους σκοπούς του Συλλόγου μας περιλαμβάνεται η παροχή εκπαίδευσης σε όσους επιθυμούν να γνωρίσουν την παραδοσιακή κωπηλασία και ιστιοπλοΐα, να αποκτήσουμε βιωματική σχέση με την ναυτική τέχνη και να αναπτύξουν στοιχεία ναυτοσύνης. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να παρέχεται σε κάθε έλληνα, ιδιαίτερα στους νεώτερους συμπολίτες μας.
Για το σκοπό αυτό δημιουργήσαμε μία διαδραστική παρουσίαση για τις ηλικίες των παιδιών από 8 ετών (Τρίτη Δημοτικού) έως 11 ετών (Εκτη Τάξη) με σκοπό να παρουσιάσει σκέψεις, εμπειρίες και συμμετοχή των εθελοντών μελών του Συλλόγου μας στο Πρόγραμμα ανακατασκευής της σύγχρονης Αργούς, δηλ. το Ερευνητικό Πρόγραμμα Πειραματικής Ναυτικής Αρχαιολογίας είχε ως αντικείμενο την κατασκευαστική ανασύνθεση της εγγύτερης δυνατής, ρεαλιστικής εκδοχής που μπορούσαμε να τεκμηριώσουμε, μιας προϊστορικής Πεντηκοντόρου, δηλαδή ενός 50-κωπου πλοίου του 14ου αιώνα π.Χ. και το οποίο ανήκει στην τυπολογία της Ηπειρωτικής Ναυπηγικής Σχολής (δηλαδή στην οικογένεια των “μακρών νηών” του Ομήρου και των μετέπειτα εμβολοφόρων πολεμικών της αρχαιότητας).
Η παρουσίαση έχει τίτλο : “Η προιστορική Αργώ ταξιδεύει ξανά…” και κύρια γνωστική περιοχή τη σύνδεση του μύθου της Αργοναυτικής Εκστρατείας μέσω της έρευνας με την πειραματική απόπειρα επιβεβαίωσης της μυθολογικής αφήγησης.
Οι διδακτικοί στόχοι της παρουσίασης είναι :
- Να γίνει αντιληπτή η διαδικασία της έρευνας δηλ. η αναζήτηση κάθε είδους πληροφορίας σε κάθε προσφερόμενη ιστορική πηγή (ανασκαφικά ευρήματα, απεικονίσεις, λογοτεχνικά έργα κλπ).
- Να γίνει αντιληπτή η διαδικασία αξιοποίησης αυτού του υλικού και η δημιουργία των συνθηκών ενός εγχειρήματος πειραματική αρχαιολογίας.
- Να μεταφερθεί η βιωματική σχέση των εθελοντών με το εγχείρημα.
Προαπαιτούμενες γνώσεις : Οι ελάχιστες γνώσεις υπάρχουν ήδη, αφού η Αργοναυτική Εκστρατεία περιλαμβάνεται στην ύλη της Ιστορίας της Τρίτης Τάξης του Δημοτικού Σχολείου.
Ενδεικτική ροή παρουσίασης/μαθήματος
Φάση Α΄: Αφόρμιση με πρόκληση αναφορών σε ατομικές εμπειρίες σχετικές με το όνομα «Αργώ», αναφορές στο μύθο (τι είναι ο μύθος), παγκοσμιότητα του μύθου της Αργούς.
Φάση Β΄: Διερεύνηση απόψεων και επιπέδου γνώσεων για τον μύθο και την σχέση του με την ιστορική πραγματικότητα.
Φάση Γ΄ : Προβολή διαφανειών με επιπλέον σχόλια.
Φάση Δ΄ : Ερωτήσεις/παρατηρήσεις με αφορμή την παρουσίαση.
Αφόρμιση: Αρχικά η παρουσία της εκπαιδευτικής ομάδας με την ένδυση της Αργούς και στη συνέχεια οι ερωτήσεις της εκπαιδευτικής ομάδας προς τα παιδιά που αφορούν τη σχέση τους με την θάλασσα.
Εναλλακτικές διδακτικές προτάσεις : Εμπλουτισμός με την προβολή μικρής ταινίας σχετικής με την χρονική εξέλιξη του Προγράμματος Ναυπήγησης της πεντηκοντόρου.
Προτεινόμενες δραστηριότητες :
- Παρουσίαση ξύλινων τμημάτων της πεντηκοντόρου που δείχνουν τον τρόπο σύνδεση της ναυπηγικής ξυλείας.
- Παρουσίαση των εργαλείων ναυπήγησης της προϊστορικής εποχής.
- Επίσκεψη στο χώρο φύλαξης του σκάφους δηλ. επίσκεψη του σκάφους και συζήτηση για τα χαρακτηριστικά του.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
H παρουσίασης με τίτλο : “Η προϊστορική Αργώ ταξιδεύει ξανά…” αντλεί τις πληροφορίες και το οπτικό υλικό της από τις ακόλουθες πηγές:
- Αργοναυτικά, Απολλώνιου του Ρόδιου, Εκδόσεις Κάκτος.
- Οδύσσεια, Ομήρου, Μετάφραση Ν.Καζαντζάκη-Ι.Θ.Κακριδή, Αθήνα 1976.
- Ιλιάδα, Ομήρου, Μετάφραση Ν.Καζαντζάκη-Ι.Θ.Κακριδή, Αθήνα 1979.
- Η Αρχαία Θεσσαλία, Friedrich Stahlin, έκδοση Αφών Κυριακίδη Α.Ε. 2008.
- Ιστορία της Γ’ τάξης του Δημοτικού Σχολείου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΟΕΔΒ.
Η παρουσίαση άντλησε στοιχεία και πληροφορίες από την εργασία της Ερευνητική Ομάδα Ινστιτούτου ΝΑΥΔΟΜΟΣ αποτελούμενη από τους Υποναύαρχο (εα) Απόστολος Κούρτης-ΛΣ, Ιωάννης Παντζόπουλος, Ζωγράφο / Ερευνητή Αρχαίας Ναυτικής Τεχνολογίας, Δρ. Αθανάσιο Αναγνωστόπουλο, Καθηγητή Ελληνικής Φιλολογίας Πανεπ. Βοστώνης, Δρ. Στέλλα Κοκκίνη, Καθηγήτρια Βοτανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης, Δρ. Ιωάννη Λουκά, Τ. Καθηγητή έδρας Ναυτικής Ιστορίας της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Αρχαιολόγο, Δρ. Τάσο Κατσίκα, Φυσικό / Ειδικό Ψηφιακής Τεχνολογίας, Νίκο Ορφανουδάκη (+), Ερευνητή Αρχαίας Τεχνολογίας.
Ειδικότερα αντλήθηκαν πληροφορίες από τα έγγραφα του Ινστιτούτου με τίτλους «Σκοπός του Πειραματικού Ταξιδιού», «Απολογισμός Πειραματικού Ταξιδιού 2008» και το Εγχειρίδιο Συντήρησης του Σκάφους.
Η παρουσίαση περιλαμβάνει οπτικό υλικό χωρισμένο σε δύο ενότητες:
- Το οπτικό υλικό της πρώτης ενότητας αναφέρεται στα δεδομένα της έρευνας, η οποία μας έδωσε τα στοιχεία για την ναυπήγηση του πειραματικού σκάφους και εικόνες από την ναυπήγηση του.
- Το οπτικό υλικό της δεύτερης ενότητας εικονίζει στιγμές από το πειραματικό ταξίδι του έτους 2008 και την επίσκεψη της αποστολής στην Γεωργία το 2009.
Το ναυπήγημα κατασκευάστηκε με ξύλα από το Πήλιο, με μεθόδους ναυπήγησης της Μυκηναικής εποχής και ταξιδεύτηκε η πρώτη επώνυμη πεντηκόντορο, η οποία έχει μήκος
Ο βασιλιάς της Ιωλκού Αίσονας απέκτησε με την Πολυμήδη, εγγονή του Ερμή, ένα γιό, τον Διομήδη. Ο Αίσονας, προκειμένου να προφυλάξει το γιό του από τον ετεροθαλή αδελφό του Πελία, που επιβουλευόταν το θρόνο της Ιωλκού, παρέδωσε τον Διομήδη στον Χείρωνα, ο οποίος ανέλαβε την εκπαίδευσή του.
Ο Διομήδης είχε ιδιαίτερη έφεση στη βοτανική και τη φαρμακολογία, γι αυτό και ο Χείρων τον μετονομάζει σε Ιάσονα από την λέξη ίασης δηλ. θεραπεία. Αργότερα ο Ιάσων επιστρέφει στην Ιωλκό, όπου βασιλιάς είναι πλέον ο Πελίας.
Ο Πελίας είχε λάβει από το μαντείο των Δελφών χρησμό σύμφωνα με τον οποίο θα έχανε την εξουσία από ένα μονοσάνδαλο.
Ο Ιάσονας φτάνει φορώντας ένα σανδάλι στο θείο του και κείνος, θυμάται τον χρησμό και σκέφτεται ότι, αν του αναθέσει μια δύσκολή αποστολή, ίσως δεν επιστρέψει για τον θρόνο της Ιωλκού! Προτρέπει, λοιπόν, τον Ιάσονα να ταξιδέψει μέχρι την Κολχίδα, που βρίσκεται στην Αία, τη χώρα του Αιήτη, για να φέρει πίσω στην Ιωλκό τα λείψανα του Φρίξου και το χρυσόμαλλο δέρας.
Ο Ιάσων ζήτησε από τον ξάδερφό του, το ναυπηγό Άργο, να κατασκευάσει το πλοίο που θα τον πάει στην Κολχίδα. Ο Άργος χρησιμοποίησε ξύλα που έκοψε η θεά Αθηνά στα δάση του Πηλίου και με αυτά ναυπήγησε την «Αργώ», ένα γρήγορο και ελαφρύ πλοίο με 50 κουπιά.
Στην «Αργώ» επιβιβάστηκαν όλοι οι μυθικοί ήρωες της εποχής (Ηρακλής, Ύλας, Διόσκουροι, Λαέρτης, Τελαμών, Ορφέας, κ.α.). Μετά από πολλές περιπέτειες και δυσκολίες όπως η απελευθέρωση του μάντη Φινέα και το πέρασμα από τις Συμπληγάδες Πέτρες, έφτασαν στη μακρινή Κολχίδα. Με τη βοήθεια της κόρης του Αιήτη, της Μήδειας, η οποία τον ερωτεύεται, ο Ιάσων αποκτά το χρυσόμαλλο δέρας και επιστρέφει στην Ιωλκό μέσω του ποταμού Δούναβη, της Αδριατικής θάλασσας και ύστερα από περιπέτειες στην Κρήτη.
Ο Δήμος Βόλου αποφάσισε να δώσει στη πόλη μας, στη μητρόπολη του παγκόσμιου μύθου της Αργοναυτικής εκστρατείας, την ευκαιρία να ξαναζήσει στιγμές του μύθου και η Δημοτική Τουριστική Επιχείρηση Βόλου συνεργάστηκε με το Ινστιτούτο Έρευνας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας «Ναύδομος», ώστε ανακατασκευαστεί μιας ρεαλιστική και τεκμηριωμένη εκδοχή, ενός κωπήλατου προϊστορικού πλοίου του 15 ου αιώνα π.Χ. όμοιο με «μακριά καράβια» του Ομήρου και τα μετέπειτα γνωστά εμβολοφόρα πολεμικά πλοία της αρχαιότητας.
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ:
Θωμ. Κακαδιάρης,
Εκπαιδευτικός
(Υπαρχος του πειραματικού ταξιδιού και
Γραμματέας του Συλλόγου)